DOĞAL GAZLI SOĞUTMA NEDİR?
Bir çoğumuz, elektrikli soğutma teknolojileri vasıtasıyla soğutma işlemini bilmekteyiz. Ancak, ticari soğutma işinde elektrik ve doğal gaz arasındaki rekabetin artışı ile birlikte, yeni doğal gaz yanmalı soğutma sistemleri, geçtiğimiz 10 yıl içerisinde önemli teknik gelişmeler kaydetmiştir. Günümüzde doğal gazlı soğutma, elektrikli soğutma teknolojilerine karşı daha az maliyetli ve çevre uyumludur.
DOĞAL GAZLI SOĞUTMA TİPLERİ
Üç tip doğal gazlı soğutma vardır;
1. Absorpsiyonlu doğal gazlı soğutma
2. Motor tahrikli doğal gazlı soğutma
3. Kurutuculu doğal gazlı soğutma
Absorpsiyon ve motor tahrikli sistemler, doğrudan doğruya elektrik ünitelerinin yerini almıştır ve bazı durumlarda elektrikli ünite ile birlikte ısıtma kazanına ihtiyaç duyulur. Bunun aksine, kurutucu nem giderici sistemler, genellikle başka bir soğutucu ile birlikte kullanılır.
Absorpsiyon prosesinde, bir soğutma etkisi yaratmak için buharlaştırma veya gazlaştırma işleminden yararlanılır. Ancak, absorpsiyon sistemlerindeki soğutucu CFC veya HCFC yerine su esaslı solüsyonlardır. Bu sistemlerde, soğutma çevrimi mekanik sıkıştırmadan ziyade soğutucuyu ısıtma yoluyla tahrik edildiği için elektrikli ünitelerden ve motor tahrikli sistemlerden farklılık gösterirler.
Amerika Gaz Birliği ( AGA )'nin yaptığı bir çalışma, yeni gazlı soğutma donanımının elektrikli soğutma esaslı termal enerji depolaması ile verimli bir şekilde rekabet edebileceği ve konfor soğutma maliyetlerini düşürebileceğini ortaya çıkarmıştır. Ticari soğutma için doğal gaz ekipmanının kullanımı, pik elektrik talebini azaltabilir veya yok edebilir.
DOĞAL GAZ İLE SOĞUTMANIN FAYDALARI NELERDİR?
1. Maliyet:
Ülkemizde elektrik birim fiyatı, artan yakıt maliyetine paralel olarak artış göstermektedir ( Nisan 2001 rakamları ile ortalama 1000 Kcal kalorifik değere karşılık gelen yakıt fiyatı; doğal gaz için 28,350 iken elektrik için 91,144 TL, yani doğal gazın yaklaşık 3 katıdır ). Bunun yanında, özelikle yaz sezonunda, pik talep esnasında soğuk hava pahalı bir üründür. Normal olarak pik dışı zamanlarda, enerji açısından verimli gazlı soğutma seçenekleri elektrik kullanımı üzerindeki pik talep baskısını düşürmeye yardımcı olabilir ve belki de maliyet yönünden ilave enerji üretim faaliyetlerine olan ihtiyacı azaltır.
2. Dayanıklılık:
Kompresörü çalıştırmak için bir elektrik motoruna ihtiyaç duyulmadığından, doğal gaz üniteleri genellikle daha uzun çalışır ve elektrikli klimaların ihtiyaç duyduğundan daha az bakım ve onarıma ihtiyaç duyar.
3. Esneklik:
Gazlı soğutma, hem tesisi esnasında hem de uygulamada esneklik gösterir. Doğrudan doğruya elektrikli ısı pompalarına karşı rekabet eden, konut ve küçük iş yerleri için doğal gazla çalışan kombine ısıtma ve soğutma üniteleri de günümüzde üretilmektedir. Sistem elektrikli ısı pompası ile aynı prensipte çalışır, fakat kompresör bir doğal gaz yanmalı motor vasıtasıyla tahrik edilir. Bina içi hava sirkülasyonunu, verimi ve nem kontrolünü iyileştirerek, değişken hızlarda çalışabilir. Soğuk aylarda, sistem yalnızca bina dışından gelen ısıyı çekmek için bir ısı pompası gibi çalışmaz bunun yanında motor tarafından üretilen ısıyı yeniden yakalar ve bunu bina içine tekrar sirküle eder. Böylece verim arttırılmış olur.
4. Çevre:
Günümüzün elektrikli soğutma üniteleri, küresel ısınmaya yol açtığı bilinen kloroflorokarbonların ( CFC ) kullanımına ihtiyaç duyar. Bunun tersine, gazlı üniteler CFC kullanmaksızın çalıştırılacak şekilde tasarlanmıştır.
5. Düşük Bakım Maliyeti:
Cihazlarda hareketli parçaların yer almaması sebebiyle arızalanma oranları rakiplerine göre çok daha azdır. Splitlerde ortalama ömür 5 yıl, çillerde 10-15 yıldır. Gazlı soğutma sistemleri için 25 yıl öngörülmektedir.
DOĞAL GAZLI SOĞUTMANIN YAYGINLAŞTIRILMASI İÇİN NE YAPILMALIDIR ?
Şu ana kadar elektriğin hakim olduğu ve bu hakimiyetin sürdüğü bir pazarda, CFC esaslı olmayan doğal gazlı soğutma donanımının yeni bir jenerasyonu kendini göstermeye başlamıştır. Montreal Sözleşmesi ve Kyoto Protokolü'ne göre CFC ünitelerinin zorunlu olarak kademeli devre dışı kalması soğutma pazarında doğal gazın önemini arttıracaktır. Bunun gerçekleşebilmesi için, aşağıda sıralanan faktörlerin bir araya gelmesi gereklidir;
1. Doğal gaz arzının arttırılması,
2. Rekabetçi ve teşvik edici doğal gaz fiyatları,
3. Türkiye' de yeni bir sistem olması dolayısıyla teçhizatın sektöre ve potansiyel müşteriye etkin tanıtımı,
4. Çevresel etkisinin ön plana çıkartılması,
5. Pazara yeni girecek olması dolayısıyla, üretici/ithalatçı firmaların cazip fiyat sunmaları,
6. TSE' nin konu hakkında hızla standart çalışması yapması.
7. Gaz dağıtım şirketlerinin bu sistemle alakalı ticari ve teknik altyapısını tamamlaması,
8. Gaz ithalatçı ve toptancı şirketlerin bu kullanım alanını teşvik edici uygulamaları,
9. Enerji Bakanlığı/Enerji Piyasası Kurulu gerekli altyapı çalışmalarını tamamlayarak bu sistemleri teşvik etmesi (yerli üretime geçinceye kadar gümrük muafiyeti v.b.).
Dünyanın çeşitli ülkelerinde (özellikle ABD' inde) büyük uygulamalı sistemlerin satışı ve kuruluşunda kullanılan tipik temel öğeler aşağıdaki gibi tanımlanabilir.